9:59:00 π.μ.
Σεβασμιώτατε, Σεβαστή επιστασία της Μονής Αρκαδίου ,
Σεβαστοί πατέρες,
Κύριε εκπρόσωπε της κυβέρνησης.
Κύριε περιφερειάρχη, Κυρία αντιπεριφερειάρχη,
Κύριε Δήμαρχε του Δήμου Ρεθύμνης ,
Κύριοι εκπρόσωποι των Πολιτικών και Στρατιωτικών Αρχών
Κυρίες και Κύριοι,
Στις υπερβολές που, συχνά , χρησιμοποιούνται για την προβολή των κατορθωμάτων των προγόνων μας , για να καλύπτομε , τις δικές μας αδυναμίες και αστοχίες , αντιπαρατίθεται η άποψη ότι :
« Οι καλύτεροί μου πρόγονοι είναι οι δικές μου αρετές»
Άποψη ρεαλιστική και απολύτως σεβαστή.
Πώς θα καλλιεργήσομε, όμως, τις δικές μας αρετές;
Πώς θα βρούμε πρότυπα και αξίες , σταθερά διαχρονικές, για να αφήσουμε με βάση αυτές , το δικό μας στίγμα , στην ιστορική συνέχεια, σαν άτομα και σαν σύνολα?
Από πού θα διδαχτούμε και από πού θα μάθομε να αποφεύγομε τα σφάλματα και τις απαξίες του παρελθόντος?
Θα καταφύγομε στις παρακαταθήκες και στα ταμεία της ιστορίας. Σ΄ ένα τέτοιο ταμείο, που έχει φυλαγμένες καλά στα σπλάχνα του αρετές και αξίες και , ιδιαίτερα , το μέγιστο και αδιαπραγμάτευτο αγαθό της Ελευθερίας, βρισκόμαστε σήμερα. Αυτό είναι το Αρκάδι.
Ας δούμε , όμως , λίγο την ιστορική του διαδρομή και πώς έφτασε να γίνει ακατάλυτο σύμβολο ελευθερίας και αιώνιας διδαχής.
Η Ελλάδα , με την επανάσταση του 1821 , γνώρισε μια υποτυπώδη ανεξαρτησία , αλλά άφησε τη μεγαλόνησο, εκτός του ελεύθερου κράτους, προς μεγάλη απογοήτευση των Κρητών. Αρχίζει, έτσι, στην Κρήτη μια εποχή επαναστάσεων και καταστολής τους, που διατρέχει όλο τον 19ο αιώνα. Είναι, όντως, εντυπωσιακή , για τον παρατηρητή των ιστορικών γεγονότων , η διαπίστωση της ακατάβλητης επαναστατικής δυναμικής , που συντηρεί στην Κρήτη ένα επίμονο πνεύμα εξέγερσης και διεκδίκησης της ελευθερίας. Οι εξεγέρσεις, που συχνά κλιμακώνονται σε αιματηρές τραγωδίες, συντελούνται , με συχνότητα περίπου δεκαετίας, μετά το 1821
Η εξαθλίωση των χριστιανών από αβάσταχτες φορολογίες , από απαγορεύσεις στην Ελληνική παιδεία και ορθόδοξη λατρεία , οι εξισλαμισμοί , οι διαπομπεύσεις , ο κρυφός πόθος για ένωση με την Ελλάδα οδήγησαν στη σημαντικότερη και μεγαλύτερης διάρκειας από τις επαναστάσεις της Κρήτης, εκείνη του 1866-69.
Εμβληματική έκφραση αλλά και η ισχυρότερη πηγή έμπνευσης της υπήρξε η θυσία της Μονής Αρκαδίου.
Έτσι , ως γνωστόν ,την 21η Αυγούστου του 1866 η γενική συνέλευση των Κρητών , στο Ασκύφου Σφακίων , εψήφισε την κατάλυση τής τουρκικής εξουσίας στο Νησί και κήρυξε την αδιάσπαστη και παντοτινή ένωση της με την Ελλάδα
Λίγο πριν από την έκρηξη της μεγάλης επανάστασης, οι πρωτεργάτες της επισκέφθηκαν την Ιερά Μονή και διαβουλεύθηκαν με τον Ηγουμένο Γαβριήλ, σε συνέλευση 1500 πατριωτών.
Εκεί πήραν την απόφαση να αγωνιστούν για την απελευθέρωση της Πατρίδας και την ένωση της με τη Μητέρα Ελλάδα
Το Αρκάδι ήταν το προπύργιο των Χριστιανών της περιοχής και στόχος των Τουρκικών δυνάμεων για τους παρακάτω λόγους :
1) Η καταλληλόλητα της γεωγραφικής θέσης , την είχε καθιερώσει ως κέντρο συνάθροισης οπλαρχηγών και λήψης αποφάσεων. Θεωρούνταν διαχρονικά απροσπέλαστος χώρος , για εισβολείς , επειδή τα χαρακτηριστικά της περιοχής παρείχαν φυσική προστασία σε σημαντικό βαθμό.
2) Το Μοναστήρι ήταν καταφύγιο διατροφής για περαστικούς και αδύναμους κατοίκους, επειδή είχε μια αυτάρκεια σε παραγωγή αγροτικών προϊόντων και τη δυνατότητα διάθεσης του περισσεύματος για κοινωνικούς σκοπούς.
3) Η Μονή ήταν πάντα υπόδειγμα πνευματικής προσφοράς και λατρείας. Υπήρξε εκπαιδευτικό κέντρο ανάδειξης πνευματικών ανθρώπων , που κάλυπταν τις ανάγκες της υπόδουλης Κρήτης.
Έτσι , το Αρκάδι ήταν κέντρο επαναστατικό , και είχε ορισθεί σαν έδρα τού Γενικού Αρχηγού τού διαμερίσματος , συνταγματάρχη Πάνου Κορωναίου. Φρούραρχος τής Μονής ήταν ο ήρωας Ιωάννης Δημακόπουλος, ανθυπολοχαγός τού Ελληνικού στρατού. Πρόεδρος της επιτροπής Ρεθύμνου ήταν ο Ηγούμενος της Μονής Γαβριήλ Μαρινάκης.
Ποιος οργάνωσε την άλωση της Μονής ? Δύο αδέρφια βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα !
Από παλιότερες περιόδους , η Οθωμανική αυτοκρατορία , έχοντας υποτελή την Αίγυπτο, την υποχρέωνε σε στρατιωτική συνδρομή κι έτσι , μεγάλο μέρος του στρατού , που ήρθε για να καταπνίξει την επανάσταση , ήταν αιγυπτιακός.
Σύμφωνα με αιγυπτιακές πηγές , εκείνος που κατάστρωσε το επιτελικό σχέδιο εκπόρθησης της Μονής του Αρκαδίου ήταν ο Υπουργός των Στρατιωτικών της Αιγύπτου Φερίκ Ισμαήλ Σελίμ Πασάς. Ήταν ο επικεφαλής των Αιγυπτιακών δυνάμεων που πολεμούσαν στην Κρήτη μαζί με τους Τούρκους. Οι κρητικοί τον έλεγαν Ισμαήλ Παπαδάκη.
Καταγόταν από το χωριό Ψυχρό της επαρχίας Λασιθίου. Αιχμαλωτίστηκε μαζί με τα αδέλφια του από τους Τούρκους το 1823 και μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο.
Ο Ισμαήλ ήταν αντίπαλος του αδελφού του Αντωνίου Παπαδάκη , ο οποίος είχε πολιτικό – και ηγετικό ρόλο στην Κρητική επανάσταση , ως μέλος της ανώτατης διοίκησης. Υπήρξε χρηματοδότης της επανάστασης , όπως και άλλοι εύποροι Έλληνες.
Στην εν λόγω συγκυρία , η Ελλάδα θέλει να βοηθήσει τη Κρήτη, μα δεν μπορεί να συγκρουστεί με την Οθωμανική Αυτοκρατορία . Υπήρχε μεν ενθουσιασμός, αλλά το επίσημο κράτος βρισκόταν σε παντελή αδυναμία να βοηθήσει οικονομικά και στρατιωτικά την Κρητική Επανάσταση. Στέλνει εφόδια και εθελοντές, μα φανερά δείχνει να βρίσκεται έξω απ΄ τον πόλεμο. Η Αγγλία και η Γαλλία , για άλλη μια φορά , αντιτάσσονταν σε κάθε ιδέα μεταβολής του StatusQuo της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Σουλτάνος , διαβλέποντας την κρισιμότητα της επανάστασης , θέλησε πάση θυσία να την καταπνίξει.Ο κατακτητής είχε υπεροπλία σε στρατό, όπλα, εφόδια, χρήματα, 15.000 τακτικούς στρατιώτες αλλά και ατάκτους , Αλβανούς, Αιγυπτίους με 30 πυροβόλα.Από την άλλη, ήταν 259 οι πολεμιστές και περί τα 700 γυναικόπαιδα και γέροντες , μέσα στη Μονή . Η ανισότητα στο ζενίθ. Ένας προς πενήντα.
Τους ολιγάριθμους υπερασπιστές της Μονής είχε αναλάβει να οργανώσει ο ορισμένος από την Ελληνική κυβέρνηση αρχηγός Πάνος Κορωναίος. Η άποψη του Κορωναίου ήταν ότι έπρεπε να εκκενωθεί η Μονή , η μάχη να δοθεί σε προσφορότερη τοποθεσία και να κατεδαφιστεί το συγκρότημα των στάβλων, έξω από τη Μονή. Ομόφωνα οι έγκλειστοι αρχηγοί , με πρωτοστάτη τον Ηγούμενο , αρνήθηκαν και αποφάσισαν να υπερασπιστούν τους αμάχους και τις πνευματικές αξίες της Μονής. Από την πλευρά των Τούρκων , αρχηγός ήταν ο Μουσταφά Πασάς , αλβανικής καταγωγής.
Ο Μουσταφά Πασάς εξόρμησε από τις δυτικές επαρχίες και , αφού περιόρισε σ΄ αυτές την επαναστατική δράση, έφθασε στο Ρέθυμνο. Ανασυντάχθηκε και εκστρατεύει κατά τής Ιεράς Μονής.
Κατέβαλλε κάθε προσπάθεια να πείσει τον ηρωικό Ηγούμενο Γαβριήλ να παραδώσει την Μονή. Αμετάβλητη και στερεότυπη, στις συνεχείς εκκλήσεις των πολιορκητών , ήταν η απάντηση του :
Για να θυμηθούμε το απαράμιλλο εκείνο του αυτοκράτορα Κων/νου Παλαιολόγου , πριν την πτώση της Πόλης :
Η επίθεση κατά τής Μονής αρχίζει το πρωί της 7ης Νοεμβρίου. Οι καιρικές συνθήκες δεν ευνοούν την υποστήριξη από τις δυνάμεις του Πάνου Κορωναίου. Στον απέναντι από εμάς λόφο, όπου σήμερα ο ναός του Τιμίου Σταυρού, στήθηκαν αγέρωχα και απειλητικά τα τουρκικά «μπαϊράκια».
Οι ήρωες τού Αρκαδίου αμύνονταν αποτελεσματικά, μέχρι που ο εχθρός έφερε το φρουριακό πυροβόλο, το οποίο τοποθετήθηκε μπροστά στη Δυτική πύλη , στους στάβλους .
Το πρωί της 9ης Νοεμβρίου , αρχίζει ο βομβαρδισμός κατά της κυρίας πύλης της Μονής. Ανοίγεται ευρύ ρήγμα. Οι σάλπιγγες του εχθρού σημαίνουν έφοδο. Ο εχθρικός στρατός με αλαλαγμούς εφορμά κατά της Μονής. Μετά από τρεις πολύνεκρες εφόδους κατορθώνει να εισχωρήσει στον περίβολο της Μονής. Ο αγώνας διεξάγεται σώμα με σώμα.
Ήταν δειλινό. Ο εχθρός είχε πατήσει το Ιερό τής Μονής έδαφος. Η Κρητική αυταπάρνηση, εκφρασμένη και με την απόφαση του Ηγουμένου Γαβριήλ , όπλισε το χέρι του ήρωα Κωνσταντίνου Γιαμπουδάκη και έβαλε φωτιά στα βαρέλια της πυριτιδαποθήκης.
Ασύλληπτες στιγμές θανάτου και αθανασίας ,τις οποίες ζωντανεύει με την ασύγκριτη πένα του και τη θέρμη της κρητικής ψυχής του ο Παντελής Πρεβελάκης.
«Τα βογγητά και τα ουρλιάσματα κατασκεπάσανε το βροντισμό της μάχης. Οι φωτιές ξεχύνουνταν ένα γύρο από τα παραθύρια σα ζωντανές. Ο ουρανός είχε χαμηλώσει στα κεφάλια τους , μαύρος και μπουκωμένος από τα σύννεφα. Μια κολόνα καπνός , μεγάλη σα φουντωμένο πλατάνι ανάβρυζε από την μπαρουταποθήκη , κ' έλεγες : θα πάρει μαζί της ότι είχε απομείνει από το σεισμό»
Όσα επακολούθησαν ήταν ανατριχιαστικά. Από τους 959 πολιορκούμενους μόνο οι 115 επέζησαν. Οι απώλειες του εχθρού περί τις 3000 . Οι 115 αιχμάλωτοι , υβριζόμενοι από τους τούρκους κατά τη διαδρομή , οδηγήθηκαν στο Ρέθυμνο.
Η ηρωική αντίσταση και εθελοθυσία εκατοντάδων αγωνιστών, κληρικών και γυναικόπαιδων , αφ´ ενός ισχυροποίησαν το φρόνημα των επαναστατημένων Κρητών, και αφ´ ετέρου συγκλόνισαν ολόκληρο το δυτικό κόσμο, Ευρώπη και Αμερική. Ενεργοποίησαν τον ευρωπαϊκό και αμερικανικό τύπο και πολλούς διάσημους διανοούμενους , με αποτέλεσμα την αλλαγή στάσης των Κυβερνήσεων των ισχυρών της εποχής , απέναντι στους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης.
Άνοιξε ο δρόμος για την λευτεριά και ,τελικά , για την Ένωση , μετά από μερικές δεκαετίες.
Μέσα σ΄ αυτό το κλίμα της ευαισθητοποίησης , ο Βίκτωρ Ουγκώ έγραψε:
«Η ηρωική Μονή, η δίκην φρουρίου αγωνισαμένη, αποθνήσκει ως ηφαίστειον. Τα Ψαρά δεν είναι επικότερα, το Μεσολόγγι δεν ίσταται υψηλότερα»
Το Αρκάδι έπεσε. Η επανάσταση δεν είχε αίσιο πέρας. Όμως , η πτώση του Αρκαδίου και το αίμα των αγωνιστών του έγιναν λίπασμα στο δένδρο της λευτεριάς, το οποίο καθυστέρησε στην ανάπτυξή του, αλλά αργότερα έδωσε καρπούς ωραίους και εύχυμους.
Ταμείο , λοιπόν , αστείρευτο σε εμπνεύσεις , ιδέες και ηρωικές πράξεις είναι το Αρκάδι. Καταύγασε με τις ηφαιστειακές του λάμψεις τον κόσμο ολόκληρο , αλλά συνεχίζει και μέχρι σήμερα να φωτίζει τη πορεία μας.
Αρκεί , βέβαια ,να είμαστε σε θέση να αποκωδικοποιούμε το νόημα του και να κατανοούμε την ουσία του ως ιστορικού συμβάντος.
Να κάνομε πράξη στη ζωή μας , όσα απ΄ αυτό έχουμε εσωτερικεύσει. Διαφορετικά , θα πλησιάζουμε κάθε χρόνο σαν σήμερα τα αιματοβαμμένα χώματά του , θα λέμε ότι γιορτάζουμε , για να μη χαρακτηριστούμε τάχα ως απάτριδες και επιλήσμονες της ιστορίας μας.
Δεν πρέπει να αφήνομε αναξιοποίητο το πνευματικό νόημα της εθελοθυσίας. Είναι ανάγκη να το μεταφέρομε στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής μας , να του επιτρέψομε να διαχυθεί , προπάντων στη νεολαία , με διάφορες δράσεις. Σ΄ αυτές , θα καθιστούμε τους νέους πρωταγωνιστές καλών έργων και όχι ν΄ αφήνομε να γίνονται πρωτοστάτες έργων ανομίας , αυτοκαταστροφής και κοινωνικής διάλυσης.
Γίνονται εκδηλώσεις στην πόλη μας, πολλές για το μέγεθός της, εποικοδομητικές και αναμφίβολα επαινετές, ενώ την ίδια ώρα και λίγα μέτρα πιο πέρα βράζει η κοινωνική ανομία και παραβατικότητα , από μικρούς και μεγάλους.
Τα ζούμε καθημερινά. Ίσως απαιτείται μια άλλη εθελοθυσία , πολυεπίπεδη ατομικά και συλλογικά. Να ξεκινήσει για τη νεολαία της πόλης μας , του νησιού μας και για μας τους ίδιους, μια άλλη πορεία εσωτερικής ανάπλασης , πριν να είναι αργά. Να ζητήσουμε επιτακτικά πραγματική παιδεία, παιδεία με «λογισμό και μ’ όνειρο» , χωρίς παρωπίδες , παιδεία ανοικτών οριζόντων , αλλά πρωτίστως ελληνική και γλώσσα ελληνική που θα καλλιεργούν νου και ψυχή.
Όλα τα έργα , υλικοτεχνικές και άλλες υποδομές , διευκολύνουν αναμφίβολα τη ζωή μας. Το έργο πάντως , που θα τις κάνει στερεότερες, θα είναι , η διαπαιδαγώγησή μας στα μηνύματα της ιστορίας , στο μήνυμα του Αρκαδίου. Ας κάνομε σύνθημα μας και φωτεινό σηματοδότη , προπάντων των νέων μας , το Σολωμικό :
« Μήγαρις έχω άλλο στο νού μου, πάρεξ Ελευθερία και γλώσσα» ?
και να τους μάθομε νάχουν :
« Πάντα ανοιχτά , πάντ΄ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής τους»
Σας ευχαριστώ
1) Η καταλληλόλητα της γεωγραφικής θέσης , την είχε καθιερώσει ως κέντρο συνάθροισης οπλαρχηγών και λήψης αποφάσεων. Θεωρούνταν διαχρονικά απροσπέλαστος χώρος , για εισβολείς , επειδή τα χαρακτηριστικά της περιοχής παρείχαν φυσική προστασία σε σημαντικό βαθμό.
2) Το Μοναστήρι ήταν καταφύγιο διατροφής για περαστικούς και αδύναμους κατοίκους, επειδή είχε μια αυτάρκεια σε παραγωγή αγροτικών προϊόντων και τη δυνατότητα διάθεσης του περισσεύματος για κοινωνικούς σκοπούς.
3) Η Μονή ήταν πάντα υπόδειγμα πνευματικής προσφοράς και λατρείας. Υπήρξε εκπαιδευτικό κέντρο ανάδειξης πνευματικών ανθρώπων , που κάλυπταν τις ανάγκες της υπόδουλης Κρήτης.
Έτσι , το Αρκάδι ήταν κέντρο επαναστατικό , και είχε ορισθεί σαν έδρα τού Γενικού Αρχηγού τού διαμερίσματος , συνταγματάρχη Πάνου Κορωναίου. Φρούραρχος τής Μονής ήταν ο ήρωας Ιωάννης Δημακόπουλος, ανθυπολοχαγός τού Ελληνικού στρατού. Πρόεδρος της επιτροπής Ρεθύμνου ήταν ο Ηγούμενος της Μονής Γαβριήλ Μαρινάκης.
Ποιος οργάνωσε την άλωση της Μονής ? Δύο αδέρφια βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα !
Από παλιότερες περιόδους , η Οθωμανική αυτοκρατορία , έχοντας υποτελή την Αίγυπτο, την υποχρέωνε σε στρατιωτική συνδρομή κι έτσι , μεγάλο μέρος του στρατού , που ήρθε για να καταπνίξει την επανάσταση , ήταν αιγυπτιακός.
Σύμφωνα με αιγυπτιακές πηγές , εκείνος που κατάστρωσε το επιτελικό σχέδιο εκπόρθησης της Μονής του Αρκαδίου ήταν ο Υπουργός των Στρατιωτικών της Αιγύπτου Φερίκ Ισμαήλ Σελίμ Πασάς. Ήταν ο επικεφαλής των Αιγυπτιακών δυνάμεων που πολεμούσαν στην Κρήτη μαζί με τους Τούρκους. Οι κρητικοί τον έλεγαν Ισμαήλ Παπαδάκη.
Καταγόταν από το χωριό Ψυχρό της επαρχίας Λασιθίου. Αιχμαλωτίστηκε μαζί με τα αδέλφια του από τους Τούρκους το 1823 και μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο.
Ο Ισμαήλ ήταν αντίπαλος του αδελφού του Αντωνίου Παπαδάκη , ο οποίος είχε πολιτικό – και ηγετικό ρόλο στην Κρητική επανάσταση , ως μέλος της ανώτατης διοίκησης. Υπήρξε χρηματοδότης της επανάστασης , όπως και άλλοι εύποροι Έλληνες.
Στην εν λόγω συγκυρία , η Ελλάδα θέλει να βοηθήσει τη Κρήτη, μα δεν μπορεί να συγκρουστεί με την Οθωμανική Αυτοκρατορία . Υπήρχε μεν ενθουσιασμός, αλλά το επίσημο κράτος βρισκόταν σε παντελή αδυναμία να βοηθήσει οικονομικά και στρατιωτικά την Κρητική Επανάσταση. Στέλνει εφόδια και εθελοντές, μα φανερά δείχνει να βρίσκεται έξω απ΄ τον πόλεμο. Η Αγγλία και η Γαλλία , για άλλη μια φορά , αντιτάσσονταν σε κάθε ιδέα μεταβολής του StatusQuo της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Σουλτάνος , διαβλέποντας την κρισιμότητα της επανάστασης , θέλησε πάση θυσία να την καταπνίξει.Ο κατακτητής είχε υπεροπλία σε στρατό, όπλα, εφόδια, χρήματα, 15.000 τακτικούς στρατιώτες αλλά και ατάκτους , Αλβανούς, Αιγυπτίους με 30 πυροβόλα.Από την άλλη, ήταν 259 οι πολεμιστές και περί τα 700 γυναικόπαιδα και γέροντες , μέσα στη Μονή . Η ανισότητα στο ζενίθ. Ένας προς πενήντα.
Τους ολιγάριθμους υπερασπιστές της Μονής είχε αναλάβει να οργανώσει ο ορισμένος από την Ελληνική κυβέρνηση αρχηγός Πάνος Κορωναίος. Η άποψη του Κορωναίου ήταν ότι έπρεπε να εκκενωθεί η Μονή , η μάχη να δοθεί σε προσφορότερη τοποθεσία και να κατεδαφιστεί το συγκρότημα των στάβλων, έξω από τη Μονή. Ομόφωνα οι έγκλειστοι αρχηγοί , με πρωτοστάτη τον Ηγούμενο , αρνήθηκαν και αποφάσισαν να υπερασπιστούν τους αμάχους και τις πνευματικές αξίες της Μονής. Από την πλευρά των Τούρκων , αρχηγός ήταν ο Μουσταφά Πασάς , αλβανικής καταγωγής.
Ο αγώνας αρχίζει επίμονος και αιματηρότατος !
Ο Μουσταφά Πασάς εξόρμησε από τις δυτικές επαρχίες και , αφού περιόρισε σ΄ αυτές την επαναστατική δράση, έφθασε στο Ρέθυμνο. Ανασυντάχθηκε και εκστρατεύει κατά τής Ιεράς Μονής.
Κατέβαλλε κάθε προσπάθεια να πείσει τον ηρωικό Ηγούμενο Γαβριήλ να παραδώσει την Μονή. Αμετάβλητη και στερεότυπη, στις συνεχείς εκκλήσεις των πολιορκητών , ήταν η απάντηση του :
«Δεν θα παραδώσω το Μοναστήρι».
Για να θυμηθούμε το απαράμιλλο εκείνο του αυτοκράτορα Κων/νου Παλαιολόγου , πριν την πτώση της Πόλης :
«Είναι ομόθυμη η γνώμη μας να πεθάνουμε , χωρίς να λυπηθούμε τη ζωή μας.»
Η επίθεση κατά τής Μονής αρχίζει το πρωί της 7ης Νοεμβρίου. Οι καιρικές συνθήκες δεν ευνοούν την υποστήριξη από τις δυνάμεις του Πάνου Κορωναίου. Στον απέναντι από εμάς λόφο, όπου σήμερα ο ναός του Τιμίου Σταυρού, στήθηκαν αγέρωχα και απειλητικά τα τουρκικά «μπαϊράκια».
Οι ήρωες τού Αρκαδίου αμύνονταν αποτελεσματικά, μέχρι που ο εχθρός έφερε το φρουριακό πυροβόλο, το οποίο τοποθετήθηκε μπροστά στη Δυτική πύλη , στους στάβλους .
Το πρωί της 9ης Νοεμβρίου , αρχίζει ο βομβαρδισμός κατά της κυρίας πύλης της Μονής. Ανοίγεται ευρύ ρήγμα. Οι σάλπιγγες του εχθρού σημαίνουν έφοδο. Ο εχθρικός στρατός με αλαλαγμούς εφορμά κατά της Μονής. Μετά από τρεις πολύνεκρες εφόδους κατορθώνει να εισχωρήσει στον περίβολο της Μονής. Ο αγώνας διεξάγεται σώμα με σώμα.
Ήταν δειλινό. Ο εχθρός είχε πατήσει το Ιερό τής Μονής έδαφος. Η Κρητική αυταπάρνηση, εκφρασμένη και με την απόφαση του Ηγουμένου Γαβριήλ , όπλισε το χέρι του ήρωα Κωνσταντίνου Γιαμπουδάκη και έβαλε φωτιά στα βαρέλια της πυριτιδαποθήκης.
Ασύλληπτες στιγμές θανάτου και αθανασίας ,τις οποίες ζωντανεύει με την ασύγκριτη πένα του και τη θέρμη της κρητικής ψυχής του ο Παντελής Πρεβελάκης.
«Τα βογγητά και τα ουρλιάσματα κατασκεπάσανε το βροντισμό της μάχης. Οι φωτιές ξεχύνουνταν ένα γύρο από τα παραθύρια σα ζωντανές. Ο ουρανός είχε χαμηλώσει στα κεφάλια τους , μαύρος και μπουκωμένος από τα σύννεφα. Μια κολόνα καπνός , μεγάλη σα φουντωμένο πλατάνι ανάβρυζε από την μπαρουταποθήκη , κ' έλεγες : θα πάρει μαζί της ότι είχε απομείνει από το σεισμό»
Όσα επακολούθησαν ήταν ανατριχιαστικά. Από τους 959 πολιορκούμενους μόνο οι 115 επέζησαν. Οι απώλειες του εχθρού περί τις 3000 . Οι 115 αιχμάλωτοι , υβριζόμενοι από τους τούρκους κατά τη διαδρομή , οδηγήθηκαν στο Ρέθυμνο.
Η ηρωική αντίσταση και εθελοθυσία εκατοντάδων αγωνιστών, κληρικών και γυναικόπαιδων , αφ´ ενός ισχυροποίησαν το φρόνημα των επαναστατημένων Κρητών, και αφ´ ετέρου συγκλόνισαν ολόκληρο το δυτικό κόσμο, Ευρώπη και Αμερική. Ενεργοποίησαν τον ευρωπαϊκό και αμερικανικό τύπο και πολλούς διάσημους διανοούμενους , με αποτέλεσμα την αλλαγή στάσης των Κυβερνήσεων των ισχυρών της εποχής , απέναντι στους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης.
Άνοιξε ο δρόμος για την λευτεριά και ,τελικά , για την Ένωση , μετά από μερικές δεκαετίες.
Μέσα σ΄ αυτό το κλίμα της ευαισθητοποίησης , ο Βίκτωρ Ουγκώ έγραψε:
«Η ηρωική Μονή, η δίκην φρουρίου αγωνισαμένη, αποθνήσκει ως ηφαίστειον. Τα Ψαρά δεν είναι επικότερα, το Μεσολόγγι δεν ίσταται υψηλότερα»
Το Αρκάδι έπεσε. Η επανάσταση δεν είχε αίσιο πέρας. Όμως , η πτώση του Αρκαδίου και το αίμα των αγωνιστών του έγιναν λίπασμα στο δένδρο της λευτεριάς, το οποίο καθυστέρησε στην ανάπτυξή του, αλλά αργότερα έδωσε καρπούς ωραίους και εύχυμους.
Ταμείο , λοιπόν , αστείρευτο σε εμπνεύσεις , ιδέες και ηρωικές πράξεις είναι το Αρκάδι. Καταύγασε με τις ηφαιστειακές του λάμψεις τον κόσμο ολόκληρο , αλλά συνεχίζει και μέχρι σήμερα να φωτίζει τη πορεία μας.
Αρκεί , βέβαια ,να είμαστε σε θέση να αποκωδικοποιούμε το νόημα του και να κατανοούμε την ουσία του ως ιστορικού συμβάντος.
Να κάνομε πράξη στη ζωή μας , όσα απ΄ αυτό έχουμε εσωτερικεύσει. Διαφορετικά , θα πλησιάζουμε κάθε χρόνο σαν σήμερα τα αιματοβαμμένα χώματά του , θα λέμε ότι γιορτάζουμε , για να μη χαρακτηριστούμε τάχα ως απάτριδες και επιλήσμονες της ιστορίας μας.
Δεν πρέπει να αφήνομε αναξιοποίητο το πνευματικό νόημα της εθελοθυσίας. Είναι ανάγκη να το μεταφέρομε στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής μας , να του επιτρέψομε να διαχυθεί , προπάντων στη νεολαία , με διάφορες δράσεις. Σ΄ αυτές , θα καθιστούμε τους νέους πρωταγωνιστές καλών έργων και όχι ν΄ αφήνομε να γίνονται πρωτοστάτες έργων ανομίας , αυτοκαταστροφής και κοινωνικής διάλυσης.
Γίνονται εκδηλώσεις στην πόλη μας, πολλές για το μέγεθός της, εποικοδομητικές και αναμφίβολα επαινετές, ενώ την ίδια ώρα και λίγα μέτρα πιο πέρα βράζει η κοινωνική ανομία και παραβατικότητα , από μικρούς και μεγάλους.
Τα ζούμε καθημερινά. Ίσως απαιτείται μια άλλη εθελοθυσία , πολυεπίπεδη ατομικά και συλλογικά. Να ξεκινήσει για τη νεολαία της πόλης μας , του νησιού μας και για μας τους ίδιους, μια άλλη πορεία εσωτερικής ανάπλασης , πριν να είναι αργά. Να ζητήσουμε επιτακτικά πραγματική παιδεία, παιδεία με «λογισμό και μ’ όνειρο» , χωρίς παρωπίδες , παιδεία ανοικτών οριζόντων , αλλά πρωτίστως ελληνική και γλώσσα ελληνική που θα καλλιεργούν νου και ψυχή.
Όλα τα έργα , υλικοτεχνικές και άλλες υποδομές , διευκολύνουν αναμφίβολα τη ζωή μας. Το έργο πάντως , που θα τις κάνει στερεότερες, θα είναι , η διαπαιδαγώγησή μας στα μηνύματα της ιστορίας , στο μήνυμα του Αρκαδίου. Ας κάνομε σύνθημα μας και φωτεινό σηματοδότη , προπάντων των νέων μας , το Σολωμικό :
« Μήγαρις έχω άλλο στο νού μου, πάρεξ Ελευθερία και γλώσσα» ?
και να τους μάθομε νάχουν :
« Πάντα ανοιχτά , πάντ΄ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής τους»
Σας ευχαριστώ
