1938-«Τι είναι δι΄ημάς το Αρκάδι» Νικολάου Γ. Παπαδάκη

ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ : Συντ. φιλόλογος καθηγητής - θεολόγος Λόγος Καθηγητή και Πρύτανη του Παν/μιου Θεσσαλονίκης Νικολάου Γ. Παπαδ... thumbnail 1 summary

8:26:00 π.μ.

ΚΩΣΤΗΣ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ : Συντ. φιλόλογος καθηγητής - θεολόγος

Λόγος Καθηγητή και Πρύτανη του Παν/μιου Θεσσαλονίκης Νικολάου Γ. Παπαδάκη: «Τί είναι δι' ήμας τό Άρκάδι;» που παρουσιάστηκε στη ημερίδα «ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΝΗ ΑΡΚΑΔΙΟΥ» στο ιστορικό και λαογραφικό μουσείο Ρεθύμνης στις 23.10.2016

ΕΧΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙ και συγγράψει τη βιογραφία του Ρεθυμνιώτη Καθηγητή και Πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Νικολάου Γ . Παπαδάκη (Νικόλαος Γ. Παπαδάκης, Καθηγητής και Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ρέθυμνο 1997, σ. 62), ανάμεσα στα λοιπά επιστημονικά του άνδρα δημοσιεύματα που προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε, εντοπίσαμε και λόγο του για το Αρκάδι, υπό τον τίτλο: « Τί είναι δ ι ' ή μας τό Άρκάδι;» , δημοσιευμένο στο γνωστό κρητικό επιστημονικό περιοδικό: Έπετηρίς Έταιρείας Κρητικών Σπουδών (τ. Γ', Άθήναι 1940, σσ. 443- 447), με την εξής βαρυσήμαντη σημείωση τού εν λόγω έγκριτου περιοδικού: «Η Έπετηρίς κατ' έξαίρεσιν αναδημοσιεύει εκ του εν Θεσσαλονίκει περιοδικού "Μήνες” [έτος Β , τ. ια'- ιβ' (1938)) τον υπό του εν τω Πανεπιστημίφ Θεσσαλονίκης Καθηγητού Νικολάου Γ. Παπαδάκη εκφωνηθέντα πανηγυρικόν επί τη έπετείφ τής ολοκαυτώσεως του Αρκαδίου, εντολή των εν Θεσσαλονίκη Κρητών. Ό λόγος ούτος περιέχει και τινάς νέας ίστορικάς απόψεις διά την ιστορικήν ταύτην θυσίαν και διά τούτο κρίνεται ενταύθα αναδημοσιεύσιμος».

Τον ξεχασμένο βαρυσήμαντο αυτόν λόγο -εκφωνηθέντα εβδομήντα δύο, μόλις, χρόνια από το μέγα ιστορικό γεγονός έκτοτε (1997) είχαμε θέσει σκοπό μας να αξιοποιήσουμε, παραθέτοντας και σχολιάζοντας τα κύρια σημεία αυτού, που θεωρούμε ότι τον κάνουν να ξεχωρίζει από τους λοιπούς πανηγυρικούς που, συνήθως, παρακολουθούμε, τέτοιες μέρες, να εκφωνούνται στους εορτασμούς της Αρκαδικής εθελοθυσίας και που μπορεί , για τον λόγο αυτόν, να δώσει στον κάθε ενδιαφερόμενο ένα νέο υλικό, εν πολλοίς άγνωστο, όπου , κυρίως, για μας, το ιστορικό γεγονός αντιμετωπίζεται με μια όλως διαφορετική οπτική γωνία, μιας όλως προσωπικής από τον σοφό Καθηγητή θεώρησης των γεγονότων........................................................

………... Η απόφασή τους σε νυκτερινό συμβούλιο ήταν να εμείνουν μέχρι θανάτου! Λέγεται, μάλιστα, ότι ο Γ. Σαουνάτσος είχε φονεύσει τη φοράδα του, για να μην μπορέσει, τυχόν θελήσας, να φύγει (8). Γιατί λέγεται και αυτό ότι, δηλαδή, κατά το βράδυ της 7ης Νοεμβρίου οι Τούρκοι, επίτηδες, αραίωσαν το πυρ, ώστε οι πολιορκούμενοι, αν το ήθελαν, μπορούσαν να διαφύγουν (9). Τότε είναι που έστειλαν και στους πλησιέστερους Μυλοποταμίτες και Αμαριώτες τρεις ατρόμητους και «ωκύποδες» αγγελιαφόρους «τής εσχάτης αποφάσεως» και αυτοί, αφού εξετέλεσαν την εντολή, επέστρεψαν την ίδια νύχτα, μεταμφιεσμένοι με σαρίκια, για να συναποθάνουν -βέβαιοι όντες γι' αυτό- με τους άλλους. Και οι μεν δύο ξανακλείστηκαν στο μοναστήρι-Ηφαίστειο (Αδάμ Παπαδάκης, Ιωάννης Κούβος) (10), ενώ ο τρίτος έμεινε έξω, για να πεθάνει αργότερα, σε άλλη μάχη (11)

Το πρωί της 8ης Νοεμβρίου φθάνει μικρότατη βοήθεια από τον Κορωναίο, που αμέσως εξουδετερώθηκε. Αντίθετα, βαρύ πυροβόλο των Τούρκων, που, από τη νύχτα, με δυσκολία είχε μεταφερθεί (12) με διαταγή του Μουσταφά, ρίχνει τη μεγάλη σιδερένια, τη λιθόφρακτη από μέσα, δυτική πύλη, βάλλοντας από τους στάβλους. Ως χείμαρρος εισορμούν πλέον οι εχθροί αλαλάζοντας. Έχει αρχίσει η τελευταία μάχη σώμα προς σώμα. Κατά τον Νικ. Παπαδάκη ο Ηγούμενος πίπτει μαχόμενος και αποκεφαλίζεται (13). Πολλοί επιζώντες συνωθούνται με τους εχθρούς που έχουν ήδη εισρεύσει στον αύλειο της Μονής χώρο, προς την ανατολική πύλη, κάτω από την οποία ήταν η μεγαλύτερη, σε υπόνομο (14), Πυριτιδαποθήκη με 12 βαρέλια πυρίτιδας. Βέβαιο είναι, κατά τον Νικόλαο Παπαδάκη, ότι η υψίστη πράξη του Γιαμπουδάκη έγινε κατ' εντολήν του Ηγουμένου πριν αποθάνει, που είχε μέσα του το κρητικό ηρωικό πνεύμα. Παραγγελμένος , ως διηγούνται, υπό του Ηγουμένου, συνεισορμά και ο Αδελιανός Κ. Γιαμπουδάκης (15) με την πιστόλα ανά χείρας και ερωτά γοργά: «Βλέπετε! Τι λέτε;» και «έπι τη όμαδική άπαντήσει»: «Φωτιά! Φωτιά! Βάλε φωτιά!» ένας πυροβολισμός ακούγεται και συντελεί «των θυσιών την θυσίαν», συνθαπτομένων των αμυνομένων ηρώων υπό τα ερείπια της ανατολικής πτέρυγας, με πολυαριθμοτέρους, ίσως, διώκτες. ……………

Παραπομπές:

[8]. Προκειμένου, δηλαδή, o Σαουνάτσος να απομάκρυνε κάθε είδους «πειρασμό». Τόση ήταν η αποφασιστικότητα των εγκλείστων στο ιερό Μοναστήρι να πεθάνουν για την πατρίδα. O Βενέριις, αντίθετα, λέγει ότι φόνευσε τον ίππον του, για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων, λέγοντας «Καλλιά σκοτωμένος παρά τουρκεμένος» (Βενέρπς 1938, 251).

[9]. Σπαντιδάκης 1996, 8.

[10]. Δεν είναι ξεκάθαρο ποιος είναι ο δεύτερος που οικειοθελώς επέστρεψε στο Μοναστήρι. Πάντως, o Παπαδάκης πρέπει να εννοεί τον Ι. Κούβο, γαμβρό του παπα-Κρανιώτη (Μαραγκουδάκης, 1996, 131), τον οποίο, πάντως, ο Βενέρης, κατ' εγκύρους πληροφορίες, δεν θεωρεί ότι εξήλθε καν της Μονής. O Βενέρης, αντίθετα, σημειώνει ότι ο ηγούμενος έπεμψε τον Πολυχρόνιο Φραγκιαδάκη ή Κατέβα, από το Αστέρι Ρεθύμνου, με επιστολή προς τον Ιωάννη Σγουρό, στον Μυλοπόταμο, όπου έγραφε ότι θα ανέμεναν και θα περίμεναν βοήθειάν του (Βενέρης 1938, 246).

[11]. Ο λόγος για τον παπα-Κρανιώτπ (Βενέρης 1938, 254).

[12]. Προφανώς, αναφέρεται στη γνωστή μας (Μπουμπάρδα) «Κουτσαχείλα», για το θραυσμένο «χείλος» της (Μαραγκουδάκης, 1996, 135).

[13]. Γιατί εδώ έχει εκφραστεί και η διαφορετική άποψη περί αυτοκτονίας του [Π. Βλαστός και άλλοι (βλ. και Μαραγκουδάκης, 1996, 138 και Βενέρης 1938, 333 εξ.), καθώς και την επόμενη (14) σημείωσή μας].

[14]. Υπόνομο την αποκαλεί, γιατί η αποθήκη της πυρίτιδας ήταν το υπόγειο της ΒΑ γωνίας του μοναστηριού. Το «μεγαλύτερη» εξυπονοεί ότι υπήρχε και άλλος, μικρότερος, υπόνομος, με εφτά βαρέλια πυρίτιδας, προς τη δυτική πλευρά, κάτω από το κελί του Ηγουμένου, που δεν άναψε η πυρίτιδα λόγω του ότι ήταν βρεγμένη. Μόλις το αντελήφθη αυτό ο Ηγούμενος, βγήκε από το κελί του και τότε δέχτηκε επίθεση από τουρκικά πυρά και σκοτώθηκε (Σπαντιδάκης 1996,8)

[15]. Κατά τον Νικ. Παπαδάκη , πυρπολητής της Μονής ήταν ο Κωστής Γιαμπουδάκης κατ΄εντολή (παραγγελμένος) , πάντως του Ηγουμένου, πριν αποθάνει. (Βενέρης ,360, υποσημείωση -Μαραγκουδάκης 141, και Ψιλάκης, χχ 4,239)